Kamera bolidowa na kampusie Politechniki
Na kampusie Politechniki Rzeszowskiej, a dokładniej na dachu budynku Wydziału Matematyki i Fizyki Stosowanej (L-27), została uruchomiona kamera typu all-sky do obserwacji jasnych meteorów i bolidów. Pole widzenia tej kamery wynosi 180x160°, dzięki czemu obejmuje niemal całe rzeszowskie niebo.
Zadaniem kamery jest rejestracja jasnych meteorów i bolidów w formie krótkiego nagrania wideo o rozdzielczości 5 Mpix z szybkością 20 klatek na sekundę. Dzięki wykorzystaniu nagrań tego samego zjawiska z kilku stacji bolidowych można określić tor lotu spadającego obiektu, prędkość, a także jego parametry orbitalne, które wskazują pochodzenie meteoroidu wywołującego zjawisko meteoru. Szczególnie jasne zjawiska, jak to obserwowane nad Rzeszowem 17 grudnia 2023 r., mogą oznaczać spadek meteorytów (skał kosmicznych). Jak wynika z nagrań stacji bolidowych na Węgrzech, fragmenty meteorytu o wadze do 80-90 g (zakładając, że był to chondryt zwyczajny) spadły w miejscowości Raniżów (powiat kolbuszowski) (fot. 3, 4). Wbrew doniesieniom lokalnych mediów meteoryt do tej pory nie został odnaleziony.
W ciągu ostatnich trzech miesięcy pracy nasza stacja bolidowa zarejestrowała ponad 300 meteorów. Większa część z nich była związana z sierpniowym maksimum roju Perseidów. Wśród zjawisk było także kilka bolidów (meteory o jasności wyższej niż -4 mag.), jednak nie doprowadziły one do spadku meteorytu. Najciekawsze nagrania można obejrzeć na kanale „Stacja obserwacji meteorów PRz” na YouTube
Oprócz meteorów stacja rejestruje również inne zjawiska na nieboskłonie, np. flary satelitów. Są to odbicia światła słonecznego od płaskich części sztucznych satelitów (np. anten), które charakteryzują się wysokim albedo. Przypominają one bardzo jasną, świecącą przez sekundę gwiazdę. Kamera rejestruje także wchodzące w ziemską atmosferę śmieci kosmiczne – fragmenty oraz pozostałości pojazdów kosmicznych. Przy dobrej pogodzie i w zależności od wysokości, na jakiej obiekt zaczął być widoczny, zasięg obserwacyjny stacji wynosi około 300 km – zjawiska są rejestrowane nad aglomeracją śląską oraz Warszawą.
Nagrania z kamery są udostępniane sieci bolidowej Skytinel, składającej się z prawie 30 stacji w całej Polsce. Nasza stacja otrzymała oznaczenie SN03. W sieci Skytinel znajdują się również kamery zainstalowane w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego w Ostrowiku (oznaczenie SN20), Młodzieżowym Obserwatorium Astronomicznym w Niepołomicach (SN13) oraz na dachach kilkudziesięciu miłośników astronomii w całej Polsce. Nagrania deszczu meteorów z sierpnia (Perseidów) zarejestrowane przez kamery sieci Skytinel zostały zebrane i udostępnione w filmie pt. „Perseidy 2024” na kanale YouTube o nazwie „W Gabinecie Astronoma”, którego autorem jest prof. Szymon Kozłowski, astronom z Uniwersytetu Warszawskiego. W przygotowaniu jest także publikacja naukowa prezentująca rozwój sieci, metody analiz oraz dotychczasowe wyniki obserwacji.
Mamy nadzieję, że udostępnione nagrania nocnych zjawisk zainspirowały młodych ludzi do wyboru kierunków studiów związanych z eksploracją przestrzeni kosmicznej oraz do podziwiania piękna nocnego nieba. Liczymy również na ciekawe obserwacje, które przyczynią się do wiedzy o naszym Układzie Słonecznym. Jednym z takich „Świetych Graali” jest odkrycie najpierw meteoru, a później meteorytu pochodzącego spoza naszego Układu Słonecznego.
Opiekunowie kamery – dr inż. Marcin Kowalik i dr hab. inż. Piotr Strzelczyk, prof. PRz dziękują pracownikom Zakładu Termodynamiki na Wydziale Budowy Maszyn i Lotnictwa – dr. inż. Rafałowi Gałkowi oraz kierownikowi zakładu dr hab. inż. Joannie Wilk za możliwość montażu kamery na platformie laboratorium obserwacji energii słonecznej oraz energii cieplnej otoczenia, jak również dziekanowi Wydziału Matematyki i Fizyki Stosowanej dr hab. Czesławowi Jasiukiewiczowi, prof. PRz oraz dr hab. inż. Andrzejowi Majce, prof. PRz z Katedry Inżynierii Lotniczej i Kosmicznej na za sfinansowanie zakupu i montażu kamery.
Przydatne definicje: meteoryt to kawałek kosmicznej skały, który spadł na ziemię, meteor to świecący ślad, który pozostawia metroid, wpadając w ziemską atmosferę, metroid to kawałek małej skały kosmicznej, poruszającej się w przestrzeni kosmicznej.
